✍️ لوکاس کرماشانی
#توهم_اکثریت مفهومی روانشناختی و اجتماعی است که به گرایش افراد برای تصور اینکه دیدگاهها، باورها یا رفتارهایشان توسط اکثریت جامعه پذیرفته شده یا رایج است، اشاره دارد. این پدیده نوعی سوگیری شناختی محسوب میشود که در آن فرد بهطور نادرست فرض میکند نظرات، ارزشها یا ترجیحات شخصیاش در سطح جامعه فراگیر هستند. چنین تصوری معمولا ناشی از تعامل با گروههای همفکر، نیاز به تأیید اجتماعی، و محدودیتهای ادراکی در شناخت دیدگاههای متفاوت است.
توهم اکثریت میتواند موجب تقویت باورهای فردی و مقاومت در برابر دیدگاههای مخالف شود. همچنین ممکن است به برداشتهای نادرست از واقعیت اجتماعی و تصمیمگیریهای غیرمنطقی منجر گردد.
در فضای مجازی فارسی زبان، بهویژه در دورههای ناآرام سیاسی، طرفداران #رضا_پهلوی با این پدیده مواجهاند. بسیاری از آنها بر این باورند که از حمایت مردمی گستردهای برخوردارند، اما حاضر نیستند بپذیرند که بهدلیل فضای سانسور، ترس از برچسب خوردن یا حملات آنلاین (که خود یا همفکرانشان در آن نقش دارند)، مخالفان امکان ابراز نظر آزادانه را ندارند.
در پلتفرمهایی مانند توییتر، اینستاگرام و تلگرام، استفاده از رباتها، ترندهای ساختگی، حسابهای جعلی، هشتگها و حتی گردهماییهای واقعی، به تقویت تصور اکثریت بودن کمک کرده است. برخی رسانههای فارسیزبان خارج از کشور نیز با تأکید هدفمند بر روایتهایی که نشاندهنده حمایت گسترده از جریان پادشاهی هستند، این تصویر را تقویت میکنند. این روایتها گاه با صداگذاری، تدوین یا مهندسی رسانهای همراهاند و میتوانند برداشتهای غیرواقعی از جایگاه سیاسی رضا پهلوی ایجاد کنند.
توهم اکثریت صرفاً یک پدیده روانشناختی نیست؛ بلکه میتواند بر راهبردهای سیاسی، عملکرد گروههای مخالف و نحوه روایت رسانهها تأثیرگذار باشد. در مورد رضا پهلوی و جریان سلطنتطلب، این تأثیرات در چند حوزه برجستهتر است:
تلاش برای تثبیت مشروعیت از طریق ایجاد احساس فراگیری؛ استفاده از نمادهای ملیگرایانه، تصاویر رضاشاه و محمدرضا شاه، و تأکید بر هویت ایرانی بخشی از این راهبرد است.
وقتی افراد باور کنند که اکثریت جامعه با آنها همنظر است، احتمال مشارکت فعالترشان در کنشهای سیاسی مانند اعتراض، رأیدادن یا فعالیت مدنی افزایش مییابد. حتی اگر این باور دقیق نباشد، باز هم میتواند به سازماندهی جنبشها کمک کند.
با این حال، در جریان جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، فراخوان رضا پهلوی با بیتوجهی کامل مواجه شد و حتی یک نفر نیز به آن پاسخ نداد. این بایکوت نشان میدهد که او در داخل ایران از پایگاه مردمی مستحکمی برخوردار نیست.
توهم اکثریت شمشیری دو لبه است، از یک سو میتواند الهامبخش باشد و افراد منزوی را به هم پیوند دهد؛ اما از سوی دیگر، اگر بر پایه دادههای نادرست بنا شود، ممکن است به سرخوردگی و فروپاشی منجر گردد بهویژه زمانی که انتظارات شکلگرفته با واقعیتهای اجتماعی همخوانی نداشته باشند.
تنها در یک فضای امن و آزاد، صندق رای، احزاب در اکثریت و اقلیت را مشخص خواهد کرد.