✍️اسد نظری
فرهنگ اصیل و باستانی ملت کُرد در کنار اصالتمندی و غنی بودن، ویژگی مهم دیگری بنام مقاومت در برابر هجوم دیگر فرهنگها را دارا بودە است.
این غنای فرهنگی و اصیل لازمەی پاسداشت و پاسداری و حفظ آن توسط میراث دارانش است.
همانگونه که هر ملت و قوم ، برای تمایز خود از دیگران لازم به دارا بودن یک سری مسائل فرهنگی و مختص به خود میباشد، فرهنگ کرد و کردستان هم از این قائدە جدا نیست.
در مناطق کرد نشین برای گاهشمار خود از سالیان دور از گاهشماری کاملا مستقل و اختصاصی بهرە می جستەاند و در این گاهشمار روزها و ایامی خاص و نمادین و بسیار با مسمّا وجود دارد که هر کدام از آنها روایتگر گوشەای از این فرهنگ کهن میباشد.
در تقویم کردی سلطانی(گرمسیری) روز اول بهار همه ساله و به طور ثابت مصادف است با روز سی دی ماە تقویم هجری شمسی، به باور یارسانیان اولین روز بهار کردی مقارن است با برتخت نشستن حضرت داوود کوسوار و به همین خاطر ماە بهار را مختص به آن بزرگوار میدانندو در این شب مقدس با بجا آوردن نذر و نیاز به درگاە صاحبکرم این مناسبت فرخندە را گرامی میدارند.
در بیشتر مناطق لکسان و دینور و هرسین و دیگر مناطق مجاور یک شب نمادین بنام شب میم برچم(میربرچم) را همه ساله گرامی میدارند و در این شب با پختن حلیم به پیشواز میم برچم(الهه زایش و رشد گیاهان) میروند، شب میم برچم دقیقا ۱۲روز ماندە به اولین روز بهار کردی میباشد. در باور مردمان مناطق گوران،سنجابی،قلخانی و مناطقی از قصر شیرین و سرپل ذهاب هم شب مشابه با آداب و رسوم شب میم برچم وجود دارد با این تفاوت زمانی که شب یادشدە در تاریخ ۱۸روز بعد از اولین روز بهار کردی میباشد و آن را شب زمین نفس می نامند و آن را به گافارە و کول(الهه زاد و ولد حیوانات) نسبت میدهند و با پختن حلیم در این شب به این باورند که فرشتەی مقدس گافارە و کول با آمدن به خانەها و خوردن از آن حلیم، خیر و برکت و رزق و روزی را در سال پیش رو به ساکنین خانه هدیه میکند.
اما اخیرا بسیاری از عزیزان و محققین این سه مناسبت و شب مجزا را در قالب یک شب تفسیر کردە و با یکی دانستن میم برچم و گافارە وکول بنام مادر اول بهار و حلول او در شب اول بهار کردی دچار یک خطای ناخواسته و سهوی شدەاند ، در حالی که تجمیع سه شب مجزای، میر برچم، اول بهار و زمین نفس(گافارە وکول) هیچ سندیت تاریخی نداشته و ندارد و کاملا از هم جدا میباشد. و هرکدام قداست و مناسبت خاص خود را دارد.
میر برچم، الهه زایش و رشد گیاهان
اول بهارکردی، شروع سال جدید کردی و برتخت نشستن داوود
زمین نفس(گافارە وکول) ؛الهه زاد و ولد جانوران و حیوانات
به فاصله زمانی دو شب میم برچم و زمین نفس، ایام زمین نفس گفته میشود.
“له هیجدەی وهار زمین دید نفس
مل و مور و مار ، درچود له قفس”