✍️ دیاکو شفیعی
چهل‌وچهارمین سالروز ژنوساید کوردهای فیلی یادآور یکی از سیاه‌ترین جنایات تاریخ معاصر علیه یک جامعه کوردی-مذهبی است که با سیاست‌های نابودگرایانه رژیم بعث عراق روبه‌رو شد. کوردهای فیلی، به دلیل هویت ملی کوردی و مذهب شیعه، هدف تبعیض‌ها و خشونت‌های بی‌سابقه‌ای قرار گرفتند که پیامدهای آن تا به امروز ادامه دارد. این نسل‌کشی بخشی از برنامه سیستماتیک رژیم بعث برای پاکسازی و حذف هویت ملی این جامعه بود.
کوردهای فیلی که عمدتا در مناطق شرقی عراق، به ویژه در استان‌های واسط، دیوانیه، کربلا و بغداد سکونت داشتند، در پی جنگ ایران و عراق در سال ۱۹۸۰ و به بهانه نبود هویت عربی، از تابعیت عراقی خود محروم شدند. رژیم بعث عراق در آن زمان کوردهای فیلی را به‌عنوان تهدیدی برای هویت عربی کشور خود می‌دید و آنان را از خانه‌های خود بیرون رانده و به ایران تبعید کرد. بیش از ۵۰۰ هزار نفر از این جامعه از خانه‌های خود اخراج شدند و اموال و دارایی‌های آنان مصادره شد. بسیاری از خانواده‌ها از هم جدا شدند. اخراج اجباری تنها بخشی از این فاجعه بود. هزاران جوان کورد فیلی بازداشت و به اردوگاه‌های نظامی منتقل شدند. بسیاری از آنان تحت شکنجه‌های شدید قرار گرفتند و بیش از ۲۰ هزار نفر ناپدید شدند که سرنوشت آنان همچنان نامعلوم است.
رژیم بعث همچنین هزاران نفر از کوردهای فیلی را به‌عنوان سپر انسانی در جنگ استفاده کرد. آنان به زور به میدان‌های جنگ فرستاده شدند و در میدان‌های مین یا درگیری‌های مستقیم کشته شدند. این سیاست‌ها بخشی از تلاش رژیم بعث برای نابودی کامل هویت کوردهای فیلی و انکار حضور آنان در ساختار اجتماعی عراق بود.
پیامدهای این نسل‌کشی بسیار گسترده و عمیق بود. کوردهای فیلی که به ایران تبعید شده بودند، به‌عنوان پناهجویانی بدون تابعیت با مشکلات فراوانی مواجه شدند. آنان از حقوق شهروندی محروم بودند و در شرایط سخت اقتصادی و اجتماعی زندگی می‌کردند. در عراق نیز بازماندگان این نسل‌کشی پس از سقوط رژیم بعث همچنان با تبعیض روبه‌رو هستند. اموال مصادره‌شده آنان بازگردانده نشده و بسیاری از خانواده‌ها هنوز در جستجوی عزیزان ناپدیدشده خود هستند.
بازماندگان این ژنوساید و فعالان حقوق بشر سال‌هاست که خواستار مستندسازی این جنایات و برخورد با عاملان آن هستند. به رسمیت شناختن نسل‌کشی کوردهای فیلی نه تنها برای بازگرداندن حقوق این جامعه، بلکه برای پیشگیری از تکرار فجایع مشابه در آینده اهمیت حیاتی دارد.
چهل‌وچهارمین سالروز این فاجعه فرصتی است برای یادآوری رنج‌ها و مبارزات کوردهای فیلی و همچنین تلنگری به جامعه جهانی برای توجه به حقوق بشر و عدالت. مراسم‌های گرامیداشت این روز با روایت داستان‌های بازماندگان و مستندسازی خاطرات آنان، بر اهمیت زنده نگه داشتن این بخش از تاریخ تأکید می‌کنند. این مناسبت نه تنها به یاد قربانیان، بلکه برای تقویت همبستگی با بازماندگان و حمایت از مبارزات آنان برای عدالت برگزار می‌شود.
نسل‌کشی کوردهای فیلی فراتر از یک حادثه تاریخی، هشداری است برای تمام بشریت. این فاجعه نشان می‌دهد که چگونه یک حکومت می‌تواند با استفاده از قدرت، هویت یک جامعه را هدف قرار دهد. یادآوری این جنایات و مطالبه عدالت، وظیفه‌ای اخلاقی برای همه ماست. چهل‌وچهارمین سالروز این جنایت، نه تنها فرصتی برای ادای احترام به قربانیان، بلکه تلاشی برای جلوگیری از تکرار چنین فجایعی در آینده است.